In NRC van 3 mei 2017 werd het Institute for Innovation of Law aangehaald, dat het ’toernooimodel’ als belangrijkste oorzaak aanwijst voor het zich onrechtvaardig behandeld voelen van velen door de rechtspraak.
Waar het model zou moeten helpen bij het vinden van een gezamenlijke oplossing, drijft het partijen regelmatig uit elkaar ‘doordat advocaten in geval van een conflict gaan opschrijven wat de andere partij moet doen’. Aldus de kern van het artikel. Het Institute is onder meer adviseur van de Raad voor de Rechtspraak.
Gelijk hebben ze! Maar veel belangrijker nog: eindelijk durft een gerenommeerd instituut het aan om een kritische kanttekening te plaatsen bij het huidige functioneren van onze rechtsstaat. Voor hen die veel met de rechterlijke macht te maken hebben is het al lang duidelijk dat velen zich helemaal niet rechtvaardig behandeld voelen door onze rechtspraak. Alle unisono Halleluja-geroep over onze rechtsstaat ten spijt. Een welkom klein barstje dus in de kwaliteit van onze rechtsstaat. Maar de oorzaken liggen dieper dan de kern die het Institute beschrijft.
Jaarlijks betaalt de belastingbetaler een fors bedrag aan wetgevers die geacht worden met het scheppen van rechtsregels vrede te creëren waar voordien onenigheid heerste. Aan het eind van onze rechtsgang staat echter per definitie een rechter die eigenlijk alleen maar zegt: ‘u bent de winnaar en u bent de verliezer’. Andere smaken kent de rechterlijke macht niet! Maakt ook niet uit over welke aan de rechter voorgelegde rechtsvraag het gaat.
Daar komt nog bij dat menselijke gedragsverandering, dus ook het ontstaan en voortbestaan van conflicten, per definitie emotioneel gedreven is. Met woede en angst die er voor moeten zorgen dat de zo getergde mens zijn toestand van welbevinden terugvindt, in een juridisch conflict door rechterlijke erkenning. De rechterlijke toets is daarentegen gebaseerd op abstracte wettelijke regels, juridische en maatschappelijke dogmatiek en standpunten. In een stelsel dat lang niet altijd tot eenduidige jurisprudentie leidt en waarin door partijen geuite emoties veelal slechts rationeel worden gemeten in termen van verwijtbaarheid.
Aldus wordt de rechtvaardigheid in onze maatschappij vooral door rechters uiteindelijk alleen in termen van winnaars en verliezers gegoten, met een afweging waarbij geuite emoties transformeren naar verwijtbaarheidsfactoren. Zo lang die angels niet uit ons rechtssysteem worden gehaald zullen gretig daarop inspelende advocaten altijd vrij spel hebben om partijen tegen elkaar op te zetten. En zullen vele rechtzoekenden zich onrechtvaardig behandeld blijven voelen door de rechtspraak.
Nemo enim ipsam voluptatem quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit, sed quia consequuntur
magni dolores eos qui ratione voluptatem sequi nesciunt. Neque porro quisquam est, qui dolorem
ipsum quia dolor sit amet, consectetur, adipisci velit, sed quia non numquam eius modi tempora
incidunt ut labore et dolore magnam aliquam quaerat voluptatem. Ut enim ad minima veniam, quis
nostrum exercitationem ullam corporis suscipit laboriosam.